Metastaz, özellikle prostat kanseri gibi bazı kanser türlerinde hastalığın seyrini belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Metastaz, kanserin vücutta başladığı yerden başka bölgelere yayılması anlamına gelir. Normal hücrelerin aksine, kanser hücreleri kontrolsüz bir şekilde çoğalarak bulundukları dokudan ayrılıp kan veya lenf dolaşımı yoluyla başka organlara taşınabilir.
Prostat kanseri metastaz yaptığında, en sık kemiklere, ardından akciğer, karaciğer ve lenf düğümleri gibi organlara yayılır. Bu durumda hastalık “metastatik prostat kanseri” olarak adlandırılır. Bu evreye gelindiğinde tedavi planı, yalnızca tümörü değil, yayılım gösterdiği organları da dikkate alarak oluşturulur.
Metastazlar Nasıl Ortaya Çıkar?
Metastazlar genel olarak üç farklı şekilde gelişebilir:
-
Tümör doğrudan çevresindeki dokulara yayılabilir.
-
Kanser hücreleri kan dolaşımı yoluyla uzak organlara ulaşabilir.
-
Lenf sistemi üzerinden yakındaki veya uzaktaki lenf düğümlerine taşınabilir.
Prostat kanseri kemik metastazı, özellikle omurga, leğen kemiği ve kaburgalarda görülür. Bu tür metastazlar hastada şiddetli sırt ağrısı veya hareket kısıtlılığına yol açabilir.
Yaygın Metastaz Bölgeleri
Kanserlerin metastaz yaptığı en yaygın bölgeler:
-
Beyin
-
Kemikler
-
Akciğerler
-
Karaciğer
Prostat kanseri akciğer metastazı, öksürük, göğüs ağrısı ve nefes darlığı gibi semptomlarla kendini gösterebilirken, karaciğer metastazı kilo kaybı, sarılık ve iştahsızlık gibi belirtilere neden olabilir. Daha nadir olarak adrenal bezler, cilt ve diğer organlar da etkilenebilir.
Metastatik Prostat Kanseri Belirtileri
Bazı hastalarda metastatik yayılım uzun süre belirti vermeyebilir. Belirtiler, metastazın gerçekleştiği organa göre değişiklik gösterir:
-
Beyin metastazı: Baş ağrısı, denge kaybı, görme bozuklukları, konuşma güçlüğü
-
Kemik metastazı: Nedensiz kemik kırıkları, şiddetli sırt ağrısı, bacaklarda uyuşma
-
Akciğer metastazı: Kronik öksürük, kanlı balgam, nefes darlığı
-
Karaciğer metastazı: Karın ağrısı, sarılık, bulantı, kilo kaybı
Özellikle prostat kanseri kemik metastazı belirtileri, hastalığın ilerlemiş evrelerinde en sık karşılaşılan klinik durumlardan biridir.
Metastatik Kanserin Tanısı Nasıl Konur?
Metastazı tespit etmek için tek bir test yeterli değildir. Klinik değerlendirme, görüntüleme ve laboratuvar testleri bir arada yapılmalıdır. Prostat kanserinde metastaz şüphesi varsa aşağıdaki yöntemler kullanılır:
Kan Testleri ve Tümör Belirteçleri
PSA (Prostat Spesifik Antijen) testi, prostat kanseri takibinde en sık kullanılan belirteçtir. PSA seviyesindeki artış, prostat kanseri metastaz yaptı mı? sorusunun ilk ipuçlarını verebilir.
Tümör belirteçleri:
Bazı kanserler, teşhis konduktan SONRA hastalığı takip etmede yardımcı olabilecek spesifik kan testlerine sahiptir. Bu seviyeler yükselirse, hastalığın aktif olduğunun veya ilerlediğinin bir göstergesi olabilir. Bazı örnekler:
Kolon kanseri: CEA (karsinoembriyonik antijen)
Yumurtalık kanseri: CA-125
Prostat kanseri: PSA (prostat spesifik antijen)
Testis kanseri: AFP (alfa-feto-protein)
hCG (insan koryonik gonadotropin)
Daha az spesifik olan ve bu nedenle metastaz teşhisi için bir araç olarak kullanılmayan birkaç tümör belirteci daha vardır.
Görüntüleme Yöntemleri
Vücudun iç kısımlarının çeşitli bölümlerinin “fotoğrafını çekmek” için tasarlanmış birçok test vardır. Yapılan testlerin tipi semptomlara ve/veya kanser tipine bağlı olacaktır.
- Ultrason, bir kitleden şüpheleniliyorsa, karın bölgesini incelemenin bir yoludur. Karındaki sıvıyı tanımlamak için iyi bir araçtır ve sıvı dolu karaciğer kistlerini karaciğer veya pelvis içindeki daha katı, şüpheli görünen kitlelerden ayırt etmede iyidir.
- BT taraması (bilgisayarlı tomografi), baş, boyun, göğüs, karın ve pelvisi taramak için kullanılabilir. Kontrast ile yapıldığında özellikle lenf düğümleri, akciğerler, karaciğer veya diğer yapılardaki kitleleri belirlemede iyidir.
- Kemik taraması, hasarlı kemiklere bağlanan ve taramada “sıcak nokta” olarak gösterilen radyoaktif bir izleyici ile yapılır. Kanser için şüpheli olan kemik hasarı kanıtı için tüm vücudu değerlendirmede en faydalı testtir. Kemik kırılması endişesi varsa, hasarın kapsamını daha fazla tanımlamak için ek düz röntgen çekilebilir.
- MRI (manyetik rezonans görüntüleme), bir görüntü oluşturmak için radyo dalgalarını ve mıknatısları kullanan bir testtir. MRI en iyi, sırt omurlarında kemik metastazı varsa omurilikteki olası hasarı tanımlamak veya beyin metastazlarını karakterize etmek için kullanılır.
- PET taraması (pozitron emisyon tomografisi), vücudun herhangi bir yerindeki hipermetabolik aktivite alanlarını belirlemeye çalışır. Hastaya bir radyoaktif madde verilir ve bu, hipermetabolik hücrelere çekilen glikoza bağlanır. Tarama tamamlandığında, bu alanlar “aydınlanır”. Çoğu zaman, ancak her zaman değil, kanser hücreleri bu hipermetabolik olma kategorisine girer. Ayrıca hipermetabolik olan her şey kanser değildir.
Bu ve diğer testlerin sonuçları kesin bilgi vermeyebilir. Bulgular birbirleriyle, fizik muayene, semptomlar ve bazı durumlarda biyopsi ile ilişkilendirilmelidir.
Metastaz Yapmış Prostat Kanserinde Tedavi Seçenekleri
Metastatik prostat kanseri tedavisi, hastalığın yayılımına ve hastanın genel durumuna göre şekillendirilir. Ana hedef hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak, semptomları hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmaktır. Bazı klinik durumlarda, metastazlar belirli şekillerde tedavi edilebilir.
Beyin Metastazı
-
Cerrahi müdahale (uygunsa)
-
Radyasyon terapileri (gama knife dahil)
-
Steroidler ve kemoterapi kombinasyonları
Kemik Metastazı
-
Ağrı kontrolü için radyoterapi
-
Kırılma riski yüksek bölgelerde cerrahi müdahale
-
Kemik güçlendirici ilaçlar (örneğin bifosfonatlar)
️ Akciğer Metastazı
-
Kemoterapi ya da hormon tedavisi
-
Torasentez (akciğer çevresinde sıvı varsa)
-
Hedefe yönelik tedaviler
Karaciğer Metastazı
-
Kemoterapi, immünoterapi veya hormon tedavisi
-
Radyofrekans ablasyon (RFA) veya cerrahi çıkarım (uygun hastalarda)
-
Tedavi planı, karaciğer metastazı olan prostat kanseri yaşam süresi dikkate alınarak planlanır.
Metastatik Prostat Kanseri ile Yaşamak
Prostat kanseri metastaz olduktan sonra tedavi, genellikle hastalıkla birlikte uzun süreli bir yaşamı hedefler. Özellikle kemik metastazı olan hastalarda düzenli takip ve kişiselleştirilmiş tedavi stratejileri büyük önem taşır.
Metastaz tanısı her ne kadar ciddi bir aşamayı temsil etse de, modern tıptaki gelişmelerle birlikte metastatik prostat kanseri tedavi edilebilir mi? sorusuna verilen yanıt her geçen gün daha umut verici hale gelmektedir.
